Thiết kế ≠ Nghệ thuật — đừng đánh tráo khái niệm

Suy tư từ một người làm thiết kế có xuất phát điểm nghệ thuật

Về mình: Mình là một designer với nền tảng học hội họa tại Ý. Hành trình từ việc vẽ tranh đến thiết kế giúp mình hiểu sâu hơn về cách thức nghệ thuật và thiết kế giao thoa, đồng thời mở rộng góc nhìn sáng tạo của bản thân. Qua bài viết này, mình muốn chia sẻ những suy nghĩ và trải nghiệm cá nhân về hai lĩnh vực tưởng chừng gần nhưng mà cũng khá xa ấy.

Hiện nay, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn giữa nghệ thuật và thiết kế, thậm chí cho rằng làm thiết kế cũng chính là làm nghệ thuật. Mình muốn nói thẳng rằng: thiết kế thực chất là quá trình tìm ra giải pháp cho những vấn đề cụ thể trong cuộc sống. Còn nghệ thuật là cách thể hiện cá nhân sâu sắc của người nghệ sĩ.

Tuy nhiên, không khó để hiểu tại sao hai khái niệm này thường bị lẫn lộn, bởi nghệ thuật và thiết kế vốn đã đồng hành và giao thoa với nhau từ rất lâu. Khi con người bắt đầu vẽ những dấu tay trên tường hang đá, đó vừa là biểu hiện cá nhân vừa là một giải pháp hình ảnh đầu tiên trong lịch sử loài người. Những dấu tay ấy không chỉ nói “Tôi đã từng ở đây,” mà còn chứa đựng thông tin sinh tồn quan trọng cho các thế hệ kế tiếp.

Nghệ thuật là gì? Biểu đạt nghệ thuật là gì?

Như đã nói ở trên, nghệ thuật là sự biểu hiện cá nhân, là tiếng nói riêng của người nghệ sĩ. Nó có thể phản ánh một vấn đề xã hội hoặc bối cảnh mà nghệ sĩ đang sống. Cũng có khi nó rất riêng tư, cá nhân, khó để người xem đồng cảm nếu không hiểu được xuất phát điểm, hoàn cảnh hay lý do sáng tạo của nghệ sĩ.

Bạn có thể sử dụng bất kỳ phương tiện nào để biểu đạt bản thân – đó là lý do vì sao nghệ thuật có thể mang bất kỳ hình thức nào. Bạn có thể là một lập trình viên, dùng từng dòng code để truyền tải khái niệm về “vẻ đẹp trong lập trình.” Bạn có thể là một người làm bánh, tạo ra chiếc bánh gợi lại hương vị đã từng nếm qua trên một hành trình xa xôi. Thậm chí, bạn có thể là một thợ đồng hồ, dành toàn bộ tâm huyết cho từng chi tiết nhỏ, vì với bạn, những chiếc đồng hồ ấy mang ý nghĩa vượt xa chức năng đo đếm thời gian – và khoảnh khắc đó, bạn đã là một nghệ sĩ rồi.

Người nghệ sĩ có thể đến từ bất cứ đâu, nhưng điểm chung của họ là khát khao được bộc lộ tâm tư, cảm xúc, truyền tải một thông điệp, triết lý hay tuyên ngôn cá nhân, hoặc đơn giản là muốn khẳng định sự tồn tại của chính mình.

Khi một người sử dụng các công cụ như vẽ tranh, sáng tác nhạc, hay nhảy múa, họ đang thể hiện cảm xúc, suy nghĩ hoặc ý tưởng cá nhân. Có người sáng tác nhạc vì nỗi buồn – đó là biểu đạt nghệ thuật. Có người nhảy múa vì niềm vui – đó cũng là nghệ thuật.

Thiết kế là gì?

Theo nhiều sách lịch sử về thị giác, thời kỳ đầu của thiết kế đồ họa hiện đại bắt đầu ngay sau cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất.Khi sản xuất hàng loạt phát triển, các công ty cần cách quảng bá sản phẩm để tiếp cận người tiêu dùng. Chính từ nhu cầu này, vai trò của những người chuyên tạo ra các ấn phẩm truyền thông, đặc biệt là poster quảng cáo, trở nên nổi bật. Dù khái niệm "nhà thiết kế đồ họa" chỉ chính thức ra đời sau này (từ năm 1922 bởi William Addison Dwiggins), nhưng công việc và tư duy thiết kế đã bắt đầu hình thành rõ nét.

Các nhà tiên phong nổi tiếng gồm Jules Chéret, người đã biến các con phố Paris thành phòng tranh ngoài trời với những poster đầy màu sắc của Belle Époque; Henri de Toulouse-Lautrec, với các poster Moulin Rouge kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và mục đích thương mại; và Ludwig Hohlwein, người sáng tạo phong cách táo bạo, đơn giản, đặt nền móng cho quảng cáo hiện đại. Họ không chỉ tạo ra tác phẩm đẹp mà còn giải quyết bài toán làm sao thu hút sự chú ý và truyền tải thông điệp trong thị trường ngày càng đông đúc.

Khi nào nghệ thuật trở thành thiết kế?